Zawirowania na rynku energii w ostatnich miesiącach

Kilka miesięcy temu, kiedy ceny energii elektrycznej osiągnęły najwyższy poziom w historii, czyli 1000 EUR/MWh, wielu analityków mówiło o „czarnym łabędziu” – rzadkim, niezwykle mało prawdopodobnym i zupełnie nieoczekiwanym zdarzeniu. Wykres w niniejszym artykule pokazuje, w jaki sposób cała seria nadzwyczajnych, w większości trudnych do przewidzenia wydarzeń zbiegła się w czasie, powodując bezprecedensowe wahania cen na rynkach energii.

W okresie od października 2021 r. do marca 2022 r. (tj. w pierwszej połowie roku finansowego 2021/22) miały miejsce dwa poważne szoki cenowe. Przede wszystkim mroźna zima, niska produkcja energii w elektrowniach wiatrowych i wodnych, wyższy popyt wynikający z ożywienia gospodarczego po pandemii, zamknięcie ponad połowy pozostałych niemieckich elektrowni jądrowych oraz odkrycie korozji we francuskich reaktorach jądrowych doprowadziły do znacznego wzrostu cen pod koniec 2021 r.

Drugi szok cenowy nastąpił, gdy inwazja Rosji na Ukrainę doprowadziła do nałożenia sankcji na agresora, w tym embarga na ropę naftową i węgiel. Kombinacja tych wszystkich wydarzeń wywołała ogromne wahania cen gazu, węgla i energii elektrycznej. Zdarzało się, że ceny były sześciokrotnie wyższe niż 12 miesięcy wcześniej, a to w dodatku w samym środku globalnej transformacji energetycznej. Mimo wszystko był to jednak dopiero początek.

Ceny energii wzrosły wykładniczo w okresie od kwietnia do września 2022 r. (tj. w drugiej połowie roku finansowego 2021/22). Na tak niespotykaną wcześniej sytuację wpływ miało wiele czynników: ograniczona dostępność wielu francuskich elektrowni jądrowych, które działały na poziomie zaledwie 50% swoich możliwości; suche lato, w wyniku którego produkcja energii w szwajcarskich i skandynawskich elektrowniach wodnych była poniżej średniej; ograniczenie przepływu gazu rurociągiem Nord Stream 1 do 40% oraz – finalnie – całkowite wstrzymanie przez Rosję dostaw gazu do Europy.

Skomplikowana sytuacja doprowadziła do rozpoczęcia korzystania z usług alternatywnych dostawców skroplonego gazu ziemnego i węgla w celu uzupełnienia utraconych 140 miliardów metrów sześciennych rosyjskiego gazu – około jednej trzeciej rocznego zużycia w Europie. Ponieważ przegląd elektrowni jądrowej w Leibstadt, która ma zasadnicze znaczenie dla bezpieczeństwa dostaw energii w Szwajcarii, trwał dłużej niż oczekiwano, również Axpo musiało zakupić energię elektryczną po wyjątkowo wysokich cenach rynkowych, aby zrównoważyć niedobór produkcji.

Z uwagi na wyższe niż kiedykolwiek ceny i utrzymującą się niestabilność pod koniec lata, w sektorze sprzedaży hurtowej potrzebne były znacznie wyższe wpłaty z tytułu zabezpieczeń. Eksperci oszacowali, że europejscy producenci energii elektrycznej musieli zapewnić dodatkowe zabezpieczenie o pokaźnej łącznej wartości około 1 biliona EUR, aby utrzymać działalność. W tej niezwykle trudnej sytuacji rządy w całej Europie zatwierdziły pożyczki i pakiety pomocowe na łączną kwotę około 500 miliardów EUR, aby pomóc przedsiębiorstwom w przezwyciężeniu trudności z płynnością finansową i wesprzeć gospodarstwa domowe w płaceniu rachunków za energię elektryczną.

Ceny energii spadły w drugiej połowie września dzięki wyjątkowo łagodnym temperaturom, wysokim zapasom gazu i pomocy rządów w poszczególnych krajach. Perspektywy krótkoterminowe dalej są jednak niepewne. Należy spodziewać się wysokiej zmienności cen w perspektywie średnio- i długoterminowej, a przyszłe tendencje rynkowe będą trudniejsze do przewidzenia. Ponieważ na horyzoncie nie widać zakończenia wojny w Ukrainie, Europa nadal stoi przed ogromnym wyzwaniem w zakresie zapewnienia wystarczających dostaw gazu na nadchodzące zimy.