Gospodarowanie odpadami jako największe wyzwanie XXI wieku

Zastanawiając się nad stanem obecnej gospodarki odpadowej możemy trafić na analizy, których wynika ze 96% deklaruje segregowanie swoich odpadów, a jak jest faktycznie?

Przyjrzyjmy się najpierw danym, które możemy znaleźć na stronie gov.pl. Ministerstwo Klimatu i Środowiska od kilku lat przeprowadza badania trackingowe¹, dzięki któremu możemy śledzić dynamikę zmian, jakie zachodzą w świadomości i zachowaniach ekologicznych mieszkańców Polski.

Najnowsze badania zostały przeprowadzone w październiku 2020 r. Przebadano grupę ponad 1000 respondentów, na bazie które można wyciągnąć interesujące wnioski.

Badanie są podzielone na sześć obszarów, pod względem specyfiki poruszanego problemu:

• największe wyzwania dla Polski a problemy środowiska naturalnego
• środowisko naturalne i jego ochrona
  jakość powietrza
• gospodarowanie odpadami
• zmiany klimatu
• wspierające ochronę środowiska działania indywidualne i zachowania konsumenckie.

Najbardziej interesującymi obszarami pod względem omawianego tematu są największe wyzwania dla Polski a problemy środowiska naturalnego oraz gospodarka odpadami.

Z pierwszego wymienionego wynika, że największe problemy widzimy w zakresie ochrony środowiska, w TOP 3 mamy zanieczyszczenie powietrza, problem śmieci oraz na ostatnim miejscu zanieczyszczenie wód, problemy z wodą.

Wskazane problemy są na co dzień zauważalne w naszym życiu. Wzrasta liczba reportaży, artykułów i powiadomień o pogarszającej się jakości powietrza, alarmujących skażeniach czy wręcz potrzebie noszenia maseczek antysmogowych. Tak samo rośnie potrzeba informowania o problemie śmieci, szukania pomysłów jak sobie z nimi radzić i skąd brać pieniądze na ich gospodarowanie. Pojawiają się nowe zasady naliczania opłat, np. w stolicy Polski stawki te uzależnione są od ilości zużytej wody².

W większości krajów UE obowiązują systemu Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta³. W Polsce firmy nie ponoszą odpowiedzialności za odpady powstałe w wyniku używania ich produktów, ta odpowiedzialność jest przeniesiona na konsumentów. Dobrym sygnałem zmian jest złożenie projektu ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, dzięki czemu jest szansa, że rozszerzy się odpowiedzialność po stronie producenta⁴. Planowany termin przyjęcia projektu to przełom trzeciego i czwartego kwartału 2021 r.

Jak wygląda segregacja śmieci polskich gospodarstwach domowych?

Z badań przeprowadzonych przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska wynika, że obecnie 96% społeczeństwa segreguje śmieci.

Ministerstwo podkreśla, że uzyskany wynik najprawdopodobniej wynika z nowelizacji ustawy, która wprowadziła prawny obowiązek segregacji odpadów dla wszystkich.

Natomiast jak jest faktycznie? Pojawia się wiele głosów, że mamy realny problem ze śmieciami – brudne pojemniki na odpady, zbyt mała ilość odbiorów i wysypujące się worki, a przewagę stanowią śmieci zmieszane nad posegregowanymi.

Dla zwiększenia wiarygodności badań powinna pojawić się dodatkowa kategoria: na jakie frakcje segregujesz swoje odpadki? Niektóre osoby segregują tylko plastik lub tylko papier, jednak na pytanie czy segregują odpowiadają twierdząco.

Stale rozwijający się konsumpcjonizm skutecznie zwiększa problem z odpadami. Według raportu Banku Światowego What a Waste 2.0: A Global Snapshot of Solid Waste Management to 2050, wytwarzamy około 2 mld ton odpadów stałych. Szacuje się, że za 30 lat można spodziewać się produkcji śmieci na poziomie 3,4 mld ton rocznie⁵.

Trendy wskazują jasno, że obecnie najważniejszym tematem na każdym horyzoncie jest ekologia. Może tez o tym świadczyć strategia ESG (Environmetal, Social, Governance), która zakłada inwestowanie w spółki, którym „na sercu leżą” środowisko, społeczeństwo i ład korporacyjny. W Polsce jest jeszcze mało znany trend, ale już zaczyna się pojawiać. We wrześniu 2019 r. GPW uruchomiła indeks WIG-ESG. Spółkom z WIG20 i mWIG40 nadaje się dodatkowe wagi (do wartości akcji w wolnym obrocie) – ocenę ESG i ocenę ładu korporacyjnego^{6 7}.

A jak to wygląda w Szwajcarii?

Szwajcarzy im większe osiągają PKB, tym więcej śmieci produkują, ale rekompensują to mistrzowskim recyklingiem. Na jednego Polaka przypada średnio 332 kg zebranych odpadów. Na Szwajcara - 703 kg. Podczas gdy w Polsce recyklingowi podlega 34 proc. śmieci, w Szwajcarii 82% butelek PET i 94% szkła⁸.

Jak osiągane są takie wyniki? Po pierwsze wprowadzonymi restrykcjami - wystawienia worka bez specjalnej winiety i w zły dzień może mieć konsekwencje w postaci pozbawienia wolności. Po drugie powszechna jest praktyka dbania o wspólne dobro poprzez reagowanie na niewłaściwe działanie innych. Więcej o frakcjach segregacji odpadów w Szwajcarii można poznać na recycling-map.ch, gdzie pokazane są nawet specjalne punkty, które zajmują się odbiorem modułów z instalacji fotowoltaicznych⁹.

Jako kraj posiadający niewiele surowców, Szwajcaria zaczęła stosować podejście do gospodarki o obiegu zamkniętym w połowie lat osiemdziesiątych. Gospodarka o obiegu zamkniętym to podejście zintegrowane, które bierze pod uwagę cały cykl życia materiału lub produktu, aż do fazy odzysku i recyklingu włącznie. Model cyrkularny jest obecnie szeroko stosowany w sektorze gospodarki odpadami. Federalne środki na rzecz promowania gospodarki o obiegu zamkniętym opierają się na zasadach ostrożności i zasady „zanieczyszczający płaci”, postępie technologicznym i innowacjach, a także na współpracy z przemysłem zgodnie z ustawą o ochronie środowiska¹⁰.

Co dalej?

Przed Polską długa droga, aby przybliżyć się w sztuce segregowania do państw takich jak Szwajcaria. Natomiast rosnąca świadomość społeczeństwa dobrze rokuje. Pojawia się wiele inicjatyw, które mają na celu pomóc w uświadomieniu nas o konieczności segregowania.

Recykling pozwala na oszczędność energii, surowców i środowiska naturalnego. Każda wykorzystana ponownie szklana butelka to oszczędność energii potrzebnej do oświetlenia pokoju żarówką przez 4 godziny. Przetworzenie tony aluminium to oszczędność 4 ton boksytu i 700 kilogramów ropy naftowej. Poddane recyklingowi odpady to także mniej wysypisk¹¹.

Zacznij już dziś dawać dobry przykład i sprawdź jak prawidłowo segregować śmieci. Więcej informacji na stronie UM Warszawy: https://segregujna5.um.warszawa.pl/jak-segregowac/

Źródła:

¹ https://www.gov.pl/web/klimat/badania-swiadomosci-ekologicznej

² NOWE ZASADY i STAWKI OPŁAT ZA ZAGOSPODAROWANIE ODPADÓW KOMUNALNYCH https://warszawa19115.pl/-/nowe-stawki-za-odpady

³ https://www.teraz-srodowisko.pl/aktualnosci/raport-ROP-recykling-koszty-zagospodarowania-odpadow-komunalnych-10235.html

⁴ https://archiwum.bip.kprm.gov.pl/kpr/form/r4457566844123,Projekt-ustawy-o-zmianie-ustawy-o-gospodarce-opakowaniami-i-odpadami-opakowaniow.html

⁵ https://odpady.net.pl/2020/09/23/smieci-to-ogromny-problem-naszych-czasow-jak-walczy-sie-z-nim-w-polsce-i-na-swiecie/

⁶ https://invesgo.pl/2019/11/22/wszystko-co-musisz-wiedziec-o-wig-esg-2/

⁷ https://www.gpw.pl/aktualnosc?cmn_id=108700&title=GPW+uruchamia+indeks+WIG-ESG

⁸ https://odpady.net.pl/2020/12/19/segregacja-smieci-w-europie-jak-to-sie-robi-w-szwajcarii/

⁹ https://recycling-map.ch/en/collected-items/

¹⁰ https://www.eda.admin.ch/aboutswitzerland/en/home/umwelt/natur/recycling.html

¹¹ https://naszesmieci.mos.gov.pl/sens-recyklingu